Giriş

Model roketçilik amatör roketçiliğin bir alt disiplini olması yanında bir spor, bir hobi ve teknolojik bir boş zaman etkinliğidir. Bu etkinliğin önemli bir eğitim aracı olarak görülebileceği de kuşkusuz yerinde bir davranış olacaktır. Gerek havacılık, astronomi ve fizik kulüplerinin ve gerekse bu alanda faaliyette bulunan eğitim kurumları için çok önemli bir eğitim aracı olduğu bir gerçektir. Bundan dolayıdır ki bugün Almanya, Amerika, Avustralya, Bulgaristan, Çin, Çek ve Slovakya Cumhuriyetleri, Fransa, Hollanda, İspanya, İsviçre, Japonya, Litvanya, Polonya, Romanya, Rusya , Slovanya ve Ukrayna gibi ülkelerde genç ve yaşlı yediden yetmişe birçok kişinin katılımıyla yapılan güvenli, zevkli ve son derecede muteber bir hobi olma özelliliğini korumaktadır.

Model roketçilik aşağıdaki satırlarda bahsettiğim gibi uzay yarışının o en hızlı dönemi esnasında birçok genç deneysel roketçiyi yaralamaktan veya öldürmekten sorumlu roketçilik faaliyetine bir alternatif olarak geliştirildi. Böylece günümüz roket teknolojisi Cape Canaveral veya Baykonar Uzay üssünden direkt olarak sivil halka taşınmış oldu. Elbette bu hobiyi eskisine nazaran daha güvenilir yapacak olan birtakım kurallar gerekmektedir. Bu kurallar çerçevesinde yapılan model roketçilik faaliyetlerinin bir model rokete uygulanır olması model roketin aşağıdaki belirtilen özelliklere sahip olmasına bağlı olacaktır:

1. Bir model roketin yapımında kağıt, karton, balsa ağacı, plastik ve metal olmayan diğer malzemeler kullanılır.
2. Model roketin ağırlığı 1500 gramdan ve kullanılan itici yakıtın ağırlığı da 125 gramdan daha az olmalıdır.
3. Model rokette profesyonel olarak tasarlanmış, standartlara uygun atölye imali katı yakıtlı roket motoru kullanılmalıdır. Asla bu konuda eğitimi ve bilgisi olmayan bir kişi kendi roket motorunu imal etmeye kalkmamalıdır.
4. Model roket motoru ancak uçuş için güvenli şartlar yerine getirildiğinde, geri sayım uygulanmak suretiyle bir akü ve elektrikli bir kontrol aygıtı kullanılarak en az 4.5 metre ya da daha fazla bir mesafeden elektrikle ateşlenir.
5. Model roketi yere yavaşça ve güvenli bir şekilde indirmek için kurtarma tertibatı(ya da tertibatları) bulunmalıdır. Bu suretle yeni bir katı itici yakıt motorunu yerleştirip kurtarma tertibatını tekrardan toplamak suretiyle model roket defalarca uçurulabilir.

Model roket güvenlik kurallarının esasları olan yukarıdaki maddelerden faydalanılarak model roketçiliği şu şekilde tanımlamak yerinde olacaktır:  Model roketçilik, yerçekimine karşı aerodinamik kaldırma kuvvetlerinin kullanılmayıp, onun yerine "model roket motoru"nun itme kuvvetinden yararlanılmak suretiyle, çok büyük hızlarda havaya doğru güdümsüz olarak yükselen ve geri kurtarma tertibatına sahip özel şekilde tasarlanmış bir hava aracının uçurulmasını konu alan, bilimsel ve zevkli bir uğraştır.

Model Roketçilik Tarihi

Her ne kadar model roketçiliğin 1950'li yıllarda başladığı söylense de Robert H. Goddard'ın ilk uçurduğu roket bugün kullanılan model roketlerle hemen hemen aynı boyutlarlaydı. Bugünkünün tam boyutlarında bir model roket olmasına rağmen, Goddardı'n roketinin tek farkı sıvı yakıtla çalışıyor olmasıydı. Model roketçilik; model havacılık, havai fişek sanatı ve modern roket teknolojisinin uygun bir bileşiminden doğdu. 1957 yılından onlarca yıl evvelinden bütün bu unsurlar ayrı ayrı var olmasına rağmen bu unsurları başarılı bir şekilde Uzay Çağının bir hobisi olarak birleştirmek iki insana nasip oldu.

Bu iki insan Orville H. Carlisle ve kardeşi Robert Carlisle'dir. Bu iki kardeş 1953 yılında, Norfolk, Nebraska'da birlikte ayakkabı satan bir dükkan işletiyorlardı. Kardeşlerden Robert bir model uçak tutkunuydu. II. Dünya savaşından itibaren havacılık teknolojisindeki gelişmeleri göstermek için Norfolk'taki parklarda ve okullarda gösterilerde bulunuyordu. O yıllar roketçilik tarihi sayfasında anlatıldığı gibi uzay çağının başlamasına neden olacak olan roketçilik teknolojisinin en verimli yıllarıydı. Robert bu teknolojiyi halka anlatabilmek için bir model füzeyi gösterilerinde kullanmak istiyordu. Bu amacını gerçekleştirmek içinde amatör olarak pirotekniyle uğraşan kardeşi Orville'den kendisine bir roket yapmasını istedi.

Orville, 1954 yılında balsa kanatçıklara sahip, kağıt bir gövdeden oluşan Rock-A-Chute Mark I adını verdiği ilk model roketini geliştirdi. Bu model roketin itici gücü , karabarut esaslı ev yapımı bir model roket motoru idi. Günümüzde de kullanılan model roket motorları gibi bu motorlarda tek kullanımlık olup, kullanıldıktan sonra atılıyordu. Orville'in ikinci roketi Rock-A-Chute Mark II daha fazla aerodinamik bir tasarıma sahip olup günümüz model roketlerine çok benziyordu. Orville'in  oyuncak roket olarak patentini aldığı bu tasarımı 1958 yılında Amerikan Patent Ofisince ödüllendirildi.

                         Resim 1 -- Rock-A-Chute Mark I                                  Resim 2 -- Rock-A-Chute Mark II

1950'li yıllarda Amerika'nın uzayı fethetme yarışındaki mücadelesine Amerikan halkının ve özellikle Amerikan gençliğinin "kendi roketini yaparak" katkıda bulunma düşüncesiyle bilinçsiz olarak yapılan deneysel roketçilik çalışmaları çoğu kez trajik olaylara sahne oluyordu. Amerikan Roket Topluluğunun tahminine göre bu amatör roketçilik faaliyetinde bulunan her yedi kişiden birisi bu faaliyetleri esnasında yaralanıyor ya da ölüyordu. Bu denemelerin bir bölümü gerçek bir olaya dayanan Ekim Düşü filminde dramatize edilmektedir.

1957 yılında Sputnik I uydusunun fırlatılmasından önce, Amerikan Ordusunun füze ve nükleer bombalarının test edildiği (hala aynı amaçla kullanılmaktadır) New Mexioca'daki White Sands Missile Range (=Beyaz Kumlar Füze Atış Alanı) 'da görev yapan G. Harry Stine adlı bir saha güvenlik mühendisinin Popular Mechanics dergisinin Şubat sayısında bir makalesi yayınlandı. Stine bu makalede Uzay Çağının başlamasından esinlenerek kendi tasarladıkları roketleriyle denemeler yapan bazı kişilerin (çoğunlukla genç delikanlılardı), bu denemeler esnasında maruz kaldıkları yaralanma veya ölümle sonuçlanan olaylarına dikkat çekmekteydi. Orville Carlisle bu makaleyi dergide okuyunca "Rock-A-Chute" modelleri ve motorlarıyla bu soruna çözüm olunacağını fark ederek denemesi için modellerini ve motorlarının birkaçını Harry Stine'e gönderdi. Stine görev yaptığı White Sands Missile Range'da bu roket ve motorların denemelerini yapıp olumlu sonuçlar alınca, saha faaliyetlerinde elde ettiği tecrübelerine dayanan ve bugün de amatör roketçilikte NAR Güvenlik Kuralı olarak bilinen bir dizi güvenlik kuralını geliştirdi. Aynı yıl model roketçilik faaliyetlerinin güvenli olarak düzenlenebilmesi için Harry Stine tarafından kurulan Amerikan Ulusal Roketçilik Kurumu(NAR) nun ilk üyesi Orville Carlisle oldu.

Resim 3 -- Model roketçilik, Amerikan Ulusal Roketçilik Kurumunun kurucuları G. Harry Stine (solda) ve Orville H. Carlisle (sağda) tarafından başlatıldı.

Stine ve Carlisle'in mesleki işbirlikleri, Denver Colorado'da ilk model roket şirketi olan  Model Missiles Inc. adlı şirketi 1957 yılında birlikte kurmalarıyla sonuçlandı. 1959 yılına gelindiğinde, model roket motorlarına olan talep onların üretim kapasiteleri için çok büyük olduğundan dolayı, roket motorlarının fason imali için bir üretici aradılar. Denver telefon rehberinin başında kayıtlı olan  Estes ailesinin havai fişek şirketiyle temasa geçtiklerinde, model roket motorlarının üretim mekanizasyonuna bir çözüm bulma işini ailenin oğlu Wernon (Wern) Estes üzerine aldı. Wern Estes bir roket motorunu 5.5 saniyede üretme kapasitesine sahip olan "Mabel" adlı bir makine monte etti. Bu pnömatik makine elektrikten çok daha güvenli olan sıkıştırılmış havayla çalışıyordu.

Model Missiles Inc. birtakım kârsız ticari faaliyetlerinden dolayı iflas etmek zorunda kalınca, model roketçilik satıcısının ortadan kaybolmasına rağmen pazarın mevcudiyetini gören Estes, Estes Industries adlı kendi şirketini 1958 yılında kurdu. Estes şirketi 1961 yılında bugünde faaliyette bulunduğu Penrose Colorado'ya taşındıktan sonra, model roketçiliği sadece ticari faaliyet olarak görmeyip bu hobinin eğitimine verdiği önem ve günümüze kadar izlemiş olduğu strateji sayesinde model roketçilik alanındaki liderliğini sürdürmektedir.

Resim 4 -- Model roketçiliğin gelişimine Wern Estes'in eğitim çalışmaları yardımcı olmuştur. 

Ve böylece, model roketçilik, Orville H. Carlisle, G. Harry Stine ve Vern Estes sayesinde amatör roketçilikten ayrılarak amatör roketçiliğin bir alt disiplini olmuş oldu.

Model Roketçiliğin Sınıflandırılması