Giriş

Model roketler itme kuvveti, gecikme ve kurtarma sistemini etkin hale getiren paraşüt fırlatma barutunu yapısında bulunduran bir model motoru vasıtasıyla fırlatılmaktadır. Bu önemli görevi yerine getiren model roket motorunun roket şasisi üzerinde sıkıca sarıp sarmalanarak sabitlenmiş olması ancak motor kundağı ile mümkün olmaktadır. Bu önemli parçaya motor yatağı adı verilebilirse de gerek model roket motorunu bir bebek gibi sıkıca sarıp sarmalaması ve gerekse de ateşli silahlar terminolojisine yakınlığı sebebiyle motor kundağı teriminin daha uygun olacağı bir gerçektir.

İşlevi

Motor kundağı roketin başarılı olarak uçması için son derece önemlidir. Bir model roketteki motor kundağı iki amaca hizmet eder:

1.  Model roket motorunun itme kuvveti ya da paraşüt fırlatma barutu harekete geçtiğinde ileriye doğru gitmemesi için roket motorunu sıkıca yerinde tutar. Eğer motor modelde sıkıca tutulmamışsa itme kuvveti motoru ileriye doğru itecek ve motor gövde borusunun ön ucuna doğru hızla ilerleyecektir. Aynı durum paraşüt fırlatma barutundan ileri gelen gaz puflamasının motoru dışarıya doğru fırlatmasıyla da mümkün olabilir. Böyle olduğu takdirde de, motor genellikle gövde borusunda delik açarak, kurtarma tapası, kurtarma aracı, şok kordonu ve bütün diğer iç parçaları tahrip ederek gövde borusunun ön tarafından dışarıya motorla birlikte atacaktır. Kurtarma tertibatı açılmayacağından dolayı model çıktığı gibi aynı hızla yere düşecektir. Bu durum modeliniz için hiç de iyi bir şey değildir. Model havadan bırakılmış bir çekiç gibi aşağıya doğru çok yüksek bir hızla düşeceğinden kendine zarar verecek ve genellikle modelcinin modelinin elden çıkmasına yol açacaktır.

2.  İtme kuvvetinin modelin merkez hattı boyunca yönelmesi için model roket motorunu model roketin gövdesiyle aynı hizada ve dik olarak tutar. Bir motor kundağı roket motorunu modelin içinde sıkıca yerinde tutar ve modelin merkez hattıyla eş merkezli olarak aynı hizaya getirir. Motor modelin merkez hattıyla eş merkezli olmazsa, itme hattı ekseninin bozulmasına ve modelin yanmanın itme evresi boyunca takla atmasına neden olacaktır. Bu durum resim 1’de gösterilmektedir. İşte bu nedenlerden dolayı motor kancalı uygun bir motor kundağı kullanılır.

Resim 1 -- İtme kuvvetinin verimliliği model roket motorunun yerleşimine bağlıdır.

Ana Parçaları

Bir motor kundağı genellikle dört temel parçadan oluşur:

Resim 2 -- Motor kundağının yapısı

• Motor Kundak Borusu:
Model roket motorunun dış çapına uygun olarak roket motorunun rahatlıkla kayarak içine girebileceği çapta ve genellikle roket motorunun boyunda olan kağıt borudur.

Başlangıç düzeyindeki model roket tasarımlarında iki küçük merkezleme halkası yerine tek bir büyük merkezleme halkası (Adaptör Halkası) kullanılması genellikle tavsiye edilmektedir. Bu durum model roket montajına yeni başlayan acemi bir kişinin işini epeyce kolaylaştırmaktadır. Model yapan kişiye sadece motor borusunun üzerine adaptör halkasını yapıştırmak kalır. Bu tür montajla ilgili çok daha ayrıntılı bilgi Kırmızı Bebek model roket kitinin montajında anlatılmaktadır.

Resim 4 -- Başlangıç düzeyindeki modellerin bir çoğunda sadece adaptör halkası kullanılır.

Disk tipi merkezleme halkaları arasına bir bağlama borusu konularak, kundağın gövde borusu içerisine daha kolay kayıp sokulması sağlanabilir.

Resim 5 -- Merkezleme halkaları arasına bir bağlama borusu (yeşil parça) eklenebilir.

Motor kundağının montajında ister adaptör halkası isterse merkezleme halkaları kullanılmış olsun bu halkaların motor borusu üzerine tutkalla tutturulması gerekmektedir. Tutkal tamamen kuruyup da motor kundağı hazır hale geldiğinde bu kundağın roket gövdesinin içerisine tutkalla yapıştırılması mümkün olacaktır.

Motor kundağının roketin gövdesinin içine sokulduğu mesafe borunun dış çapına bağlı olacaktır. Niçin? Çünkü motoru sokmak için motor kancasını geriye doğru esnetmek için yere ihtiyacınız vardır. Küçük çaplı roketlerde motor kundak borusunu bir parça geriye doğru yapıştırmanız gerekecektir. Büyük çaplı borularda motor kundak borusunun ucunu roketin arka ucuyla eşit yapabilirsiniz. Kısacası, motor kundağının yerleşim yeri roket motorunu sokmak için motor kancasını geriye doğru yeterince esnetip esnetemeyeceğinize bağlıdır.

Resim 6 -- Kundağın roketin içine sokulduğu mesafe motor kancasına bağlıdır.

Eğer kundağınıza motor kancası takmazsanız, motorun ön ucunun (nozülün bulunduğu kısım) etrafına maskeleme bantı sararak motorunuzu motor kundak borusu içerisinde kolayca sağlamlaştırabilirsiniz. Bu yöntem kabul görse de bazen roket motorunun uçuştan sonra kundak içinde sıkışmasıyla sonuçlanan bir durumun ortaya çıkmasına neden olabilir. Kundak içerisinde sıkışmış bir motoru çıkarmanın en kolay yolu sivri uçlu bir pense kullanarak motoru penseyle zorlayıp, çekerek dışarıya çıkarmaktır. Motor penseyle tutamayacağınız kadar motor borusunun arka ucuna doğru gitmişse, uygun çap ve uzunlukta bir sopa kullanarak motoru modelin ön ucundan dışarıya doğru itmeniz gerekir. Bu esnada motor kundağının gövde borusundan dışarıya doğru çıkartmamaya gayret edilmelidir.

Resim 7 -- Motor kancasını kullanma zorunluluğu yoktur.

Bir model roketçi bazen yaptığı roket için uygun itme kuvveti üreten model roket motoru bulamaz. Kısacası bir tek motor model roketini havalandırmaya yeterli olmayabilir. Bu duruma çözüm birden fazla motorun bir araya getirilerek ''kümelendirilme'' sidir. Bu kümelenme işlemi de ancak yeterli sayıdaki motorun yerleştirileceği çoklu bir motor borusu içeren motor kundağıyla mümkün olacaktır. Bu kümelenmeye örnek olarak ikili ve dörtlü motor borusu içeren kundak resimleri aşağıda görülmektedir.

Resim 8 -- İkili motor kundağı                            Resim 9 -- Dörtlü motor kundağı